Natuur inclusief boeren op Landgoed Twickel

Landgoed Twickel nabij Delden is bijna zeven eeuwen oud en 4.500 hectare groot. Wie in Twente kent niet het kasteel, de historische boerderijen met de kenmerkende zwart-witte luiken en het kleinschalige coulisselandschap, waarin bossen, heidevelden, akkers en weilanden omzoomd met houtwallen elkaar afwisselen? Op één van de boerderijen heeft Henk ter Keurs zijn melkveebedrijf. Henk is lid van Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO) en van de Pachtersvereniging Twickel.

Commissie Bodem en Biodiversiteit

“Er staan op het landgoed 148 bedrijven, maar het aantal actieve boeren is veel minder groot. Veel boeren zijn in de loop van de jaren gestopt. Die boerderijen zijn verbouwd tot woonhuis. Als je niet met de tijd meegaat wordt het moeilijk om rendabel te boeren. Alle boerenbedrijven pachten hun grond van de Stichting Twickel. Met de pachtinkomsten kan het landgoed worden onderhouden.

Als boeren verenigden we ons in een pachtersvereniging en daarbinnen hebben we een Commissie Bodem en Biodiversiteit. Die kijkt hoe we ons als boeren op Twickel kunnen verbeteren op het gebied van biodiversiteit en duurzaam bodembeheer. Hierbij kun je denken aan andere teelten, andere bemestingsmethodes, grondbewerking en grondbeheer. Ze proberen bijvoorbeeld fondsen te werven voor het inrichten van bloemenstroken en akkerranden.

Met de Stichting Twickel spraken we af dat we stroken langs landschapselementen inrichten met speciale mengsels. Die bevatten meer kruiden, zijn niet bemest met kunstmest en niet chemisch behandeld. Dit is de zogenaamde Landschapsregeling, een afspraak tussen Twickel en de individuele boer. Zo proberen we een fourageerstrook te krijgen voor de insecten, vogels en overige dieren. Een soort overgang tussen het bos, de weilanden en akkers. Ook de gemeente Hof van Twente en particulieren dragen hier financieel aan bij. Daarom proberen we die bloemenstroken ook te zaaien op plekken waar ze functioneel zijn en mensen ze kunnen zien.”

Natuur inclusief boeren
“Om bij te dragen aan natuurbehoud en biodiversiteit sluiten we contracten af met de agrarische natuurvereniging Collectief Midden Overijssel. Hierbij maken we voor bepaalde percelen afspraken over het beheer. Zoals over later maaien en het afzien van het gebruik van drijfmest. Ook zaaien we hele bloemenvelden in. Dat is goed voor de vogels en insecten. We missen daardoor wel opbrengsten, maar die kosten krijgen we door de agrarische natuurvereniging gecompenseerd.

We willen zoveel mogelijk natuurinclusief boeren, zoeken de balans tussen het economisch boeren en natuur- en landschapsbeheer. Zo ontwikkelen en zaaien we steeds meer met kruidenrijk grasland. Door de Europese regelgeving hebben we te maken met een beperktere bemestingsruimte. Daarnaast mogen we wel kunstmest gebruiken, maar dat vinden wij niet duurzaam. Aan de productie van kunstmest komen namelijk fossiele brandstoffen te pas. Bovendien voed je met dierlijke mest het bodemleven, terwijl je met kunstmest de plant voedt. Wij zijn voorstander van het voeden van de bodem. Daarom gebruiken we naast koemest plantaardige compost van een regionale afvalverwerker.”

Balans tussen landbouw en natuurbehoud
“Als pachters zijn we ook voortdurend in dialoog met de Stichting Twickel. Bijvoorbeeld over hun landschapsplan. We hebben hier te maken met een ingericht landschap. Wandelaars, fietsers en toeristen genieten van de kleinschaligheid van het landschap en alle houtwallen. Maar voor de boeren op Twickel zijn al die hagen eigenlijk handicaps. Die maken namelijk dat het landschap niet geschikt is voor akkerbouw. We zijn daarom voortdurend op zoek naar hoe we met behoud van die natuurelementen toch meerwaarde kunnen realiseren. Als je je niet meer kunt ontwikkelen en niet bij kunt blijven met je bedrijf, moet je sturen naar andere vormen van bedrijvigheid.”

Ambachtelijke Twickelkaas

“Dat kruidenrijke grasland, waarover ik het net al had is daarvan een mooi voorbeeld. Het is goed voor de biodiversiteit én draagt bij aan de kwaliteit van de melk. Van die melk maken we sinds een paar jaar onze Twickelkaas. Daarvoor hebben we met zes boerenbedrijven Twickel Zuivel opgericht. We laten de kaas ambachtelijk maken in een kleine kaasmakerij door een kaasmaker van Hollandse Meesters. Misschien willen we dat in de toekomst zelf doen, maar voor nu is het niet iets wat je er even bij doet.

De melk voor de Twickelkaas wordt niet afgeroomd en als puur product verwerkt. De kaas heeft een natuurkorst en wordt niet gekleurd. In de zomer is de kaas iets geler dan in de winter. De koeien eten dan namelijk ander voer. Je kunt dus niet alleen proeven, maar ook zien dat het hier gaat om een puur product. Maar wat we merken is dat de markt voor dit soort producten niet meer zo groeit. We moeten het hier vooral hebben van streekmarkten en speciaalzaken. Niet iedereen wil de hogere prijs betalen. Daarom blijft het zoeken naar hoe we het publiek bewust maken van de meerwaarde van onze mooie producten.”